|
Môn Phân tích âm nhạc
trong chương trình, ngành học, bậc học này chỉ nhằm cung cấp
một số kiến thức cơ bản về thể thức âm nhạc, chủ yếu để nắm
vững những đặc điểm chính, có tính quy định của một số thể
thức điển hình trong âm nhạc cổ điển châu Âu; với mục đích
bước đầu tiếp xúc với các thể tài âm nhạc bác học trong việc
thể hiện tác phẩm, sáng tác, nghiên cứu cũng như thưởng thức
âm nhạc. Tài liệu không đi sâu vào lý thuyết âm nhạc cơ bản,
vì vậy đối tượng học viên phải là những người đã được học
qua các môn Nhạc lý, Hòa âm, Nhạc sử ...
Phần kiến thức mở rộng và
bài tập phân tích có thể tham khảo thêm sách giáo khoa
chuyên ngành trong danh mục Tài liệu tham khảo.
PHẦN MỞ ĐẦU
KHÁI NIỆM CHUNG VỀ MÔN HỌC
|
|
Mỗi một
loại hình nghệ thuật đều có những hình thức biểu hiện đặc
trưng riêng, và quy luật cảm thụ của mỗi loại hình nghệ
thuật cũng khác nhau.
Các loại
hình nghệ thuật có tính không gian như Hội họa, Điêu khắc,
Kiến trúc... cảm thụ bằng hình ảnh, mắt nhìn, nên trong một
khoảnh khắc ngắn, có thể cảm thụ sơ bộ về nội dung khái
quát, sau đó mới cảm thụ đến chi tiết của tác phẩm. Như vậy,
loại hình nghệ thuật có tính không gian là cảm thụ từ Đại
thể
à
Chi tiết.
Trái lại,
âm nhạc là loại hình mang tính thời gian, nên trong một
khoảnh khắc ngắn không thể cảm thụ hết được nội dung khái
quát, mà phải có thời gian nhất định với sự xuất hiện lần
lượt các chi tiết, các yếu tố của nó, liên kết chặt chẽ với
nhau như giai điệu, hoà âm, tiết tấu, nhịp điệu, âm sắc, âm
khu, cường độ...mới có thể cảm thụ được đầy đủ nội dung. Do
đó, nghệ thuật âm nhạc là cảm thụ từ Chi tiết
à
Đại thể.
Đặc điểm
của âm nhạc đã quyết định bản chất của thể thức âm nhạc:
Hình thành theo trình tự thời gian, là một quá trình.
Vể phương
diện này âm nhạc phần nào giống với một số loại hình nghệ
thuật khác, nhất là văn học, thơ ca…Một bản nhạc hoàn chỉnh
được xây dựng nên bằng một bố cục nhất định nào đó (gọi là
hình thức hoặc thể thức), mà cấu trúc, hình thức đó là tập
hợp của các nhân tố tùng thuộc như motif, tiết nhạc, câu
nhạc…được gọi là cú pháp âm nhạc.
- Thể
thức (Forme) hay thường gọi là hình thức. Theo nghĩa hẹp
của thuật ngữ nầy, thì thể thức âm nhạc là một trình tự chứa
đựng các phần; là bố cục của một chỉnh thể. Trên cơ sở đó,
các hình thức âm nhạc mẫu mực khác nhau được xác định như:
Hình thức một đoạn đơn, hình thức hai đoạn đơn, hình thức ba
đoạn phức, hình thức Rondo, hình thức Sonate... Cũng có thể
gọi là thể, như thể sonate, thể một đoạn, thể hai đoạn…nhưng
phải hiểu đây là thể thức chứ không phải thể loại. Trong một
cuốn sách Thuật ngữ âm nhạc xuất bản năm 2000, từ Form còn
được giải nghĩa là hình thể, binary form: hình thể hai
đoạn... (Nguyễn Bách - Tiến Lộc - Hạnh Thi, Thuật ngữ âm
nhạc Anh-Đức-Việt, Nxb Âm nhạc).
Tóm tại,
hình thức âm nhạc (hay thể thức âm nhạc) là khái niệm dẫn
đến sự cấu trúc nội tại của tác phẩm, khác với Thể loại âm
nhạc (Genre) chỉ về tính chất, đặc điểm của từng loại nhạc
trong hai khối lớn là Thanh nhạc và Khí nhạc.
- Thể
loại (Genre). Thiên về tính chất, đặc điểm của tác phẩm
liên quan đến phương pháp, hình thức trình bày, biểu hiện âm
nhạc. Trong thanh nhạc, thể loại Opera khác với Oratorio,
Hợp xướng khác với thể loại ca khúc…Trong ca khúc, tính chất
của thể loại hành khúc khác với tính chất của thể loại hát
ru, thể loại chính ca v.v… Trong khí nhạc gồm nhiều thể loại
khác nhau, như bản
sonate khác với bản concerto, bản giao hưởng, bản tam, tứ
tấu… thể loại prelude khác với thể loại Fuga… |
